Mga Bagong Paborito ng 2007

Nagbalik-suri ako sa aking blog. Nakita ko ang deskripsiyon nito--"Sa bagong pagkakataon, ligaya sa pagbabasa." Nais ko itong dagdagan ng ligaya sa paglikha, pagtuklas, pagkatha, at pagtuturo.

Sa mga susunod na taon, sana'y makatuklas ako ng bagong hinahangaang manunulat at manlilikha. Ngayong 2007, ibinibigay ko ang karangalan sa mga sumusunod na manunulat at ilustrador na nagbukas ng mga pinto sa aking imahinasyon at kamalayan, mga nilalang na nagpamalas sa mga bagong uniberso ng pagmalikhain. Sila'y ang mga sumusunod:

1. Brian Selznick para sa "The Invention of Hugo Cabret" na ibinalik ang aking tiwala sa pagbabasa at tila pelikula kung babasahin at para akong nakapulupot sa kumot sa gabing malamig at umuulan
2. Shaun Tan para sa "The Arrival" na dakilang nobelang wordless!!!
3. Marjane Satrapi para sa "Persepolis" na isang sanaysay sa grapikong anyo
4. Gullermo del Toro para sa "Pan's Labyrinth" na napagsama ang fantasya at historya
5. William Steig para sa "Doctor de Soto" na nagbigay sa akin ng ilang impit na pagtawa
6. Sonya Hartnett para sa "The Silver Donkey" na ibinabalik ang aking pagkabata
7. David Weisner para sa "Flotsam" na mapaglaro ang ilustrasyon
8. Macario Pineda para sa "Suyuan sa Tubigan" na matimpi at mabisang ginamit ang mga imahe at sitwasyon
9. Florian Henckel von Donnersmarck para sa "The Lives of Others"
10. Luna Sicat para sa "Si Laya Dimasupil" na pinapalawak ang posibilidad ng wikang Filipino
11. Emily Gravett para sa "Wolves" na mapaglaro ang disenyo
12. Michelle Knudsen para sa "Library Lion" na nagpagunita sa ligaya ng aklat at library noong nasa elementarya pa ako
13. Olivia Lamasan para sa "Sana Maulit Muli" na matalinong dramang komersiyal
14. Demi para sa "The Empty Pot" at "The Hungry Coat" na kapwa pilosopikal na folktale na may ilustrasyong parang nakaukit sa porselanang Intsik
15. Antoinette Portis para sa "Not a Box" na nagpupugay sa imahinasyon at mayamang pag-iisip ng bata sa isang ordinaryo at simpleng bagay na kahon

Maraming salamat sa inyong panulat. Aabangan ko ang inyong mga susunod na akda.

Ikinararanagal ko kayong mabasa!

(Tala sa larawan: Mula sa ilustrasyon ni Shaun Tan.)

"The Arrival" ni Shaun Tan at ang aking Edukasyong Biswal

Hindi ako pinamihasa ng aking magulang sa pagbabasa ng komiks. Marahil, hindi talaga sila bumibili ng mga libro para basahin bilang aliwan o labas sa konteksto ng edukasyon. Tangi nilang binibili dati ay broadsheet at tabloid. May isang taong naka-subscribe kami sa Asia Week magasin.

Sa kapitbahay lamang ako nakahihiram noon ng komiks. Hindi ko ito nagustuhan. Siguro'y hindi ko naman talaga gustong magbasa ng sinusubaybayan. Hindi ko hilig ang sundan ang isang kuwento. Para akong binibitin. Kapag nasa probinsiya naman ako, at wala akong mahanap na mapaglibangan, nagbabasa ako ng komiks. Mahilig magbasa ng komiks ang mga tao sa aming lugar. Doon ko nakilala ang kuwento ni Negro Bandido. Nakapagbasa rin ako ng mga grapikong kuwento ng katatakutan. Mahihiya ang anumang antolohiya ng horror stories ngayon sa nabasa kong kuwento sa komiks na palengke ng mga lamang-loob ng tao. May komiks na ilustrasyon ng popular na kanta gaya ng "If You're Not Here". Tila ba ito ang sinaunang bersiyon ng MTV sa aking henerasyon. Siyempre, natuklasan ko rin ang mga komiks na itinatago-tago ng aking tiyo. Ito ang mga pornograpikong komiks na nagmulat sa akin sa tinatawag na "hibo ng kalupaan."

Aaminin ko, mababa ang tingin ko sa komiks. Natuwa pa ako noon na nawala na ito o tumamlay sa bansa sa paglipas ng panahon.

Nitong mga nakaraang taon, nagbanyuhay (bagong anyo ng buhay o banyuhay) ang komiks. Naging graphic novel ito. Nasa wikang Ingles. Masining ang pagkakaguhit at kuwento. Hamon sa pagbabasa ang kaalaman sa biswal na kahulugan. Nagpatulong pa ako sa mga kakilala kung paano ba magbasa ng ganitong akda. Para akong nag-aral muling magbasa. Palibhasa, ang tagal na panahon kong isinara ang aking mga mata sa komiks.

Ilan sa mga nasa kong graphic novels na tumatak sa aking isipan ang mga gawa ni Craig Thompson na autobiograpikal na "Blankets" at ang halos pambata niyang "Good-bye, Chunky Rice" na tungkol sa magkaibigan pagong at daga. May kopya rin ako ng "Persepolis" ni Marjane Satrapi at paunti-unti ko itong binabasa. Inibig ko rin ang bagong anyo ng "The Invention of Hugo Cabret" ni Brian Selznick na pinaglangkap ang nobela at pelikula.

Kanina, nabasa ko ang graphic novel na "The Arrival". Inakala kong isa na naman itong ordinaryong kuwento ng mga imigranteng nakahanap ng bagong paraiso sa Estados Unidos. Sa pagbuklat ko ng mga pahina, namangha akot sariwa ang kaniyang atake sa pagkukuwentong biswal. Makahulugan ang mga larawan kaugnay sa takot, pangamba. Bago ang mga imahe para ipakita ang culture shock, ang pagtitiis, ang kalungkutan sa pag-iisa, ang pag-iisa sa kalungkutan. Hindi sentimental o emosyonal ang mga ilustrasyon. May hibo ito ng pantasya tulad ng mga pantasya ni Dr. Seuss.

Nakapasok ako sa mundo ng tauhan. Paano niya sasalubungin ang isang bagong bansa na may bagong wika at itsura? Paano ito ipakikita sa biswal na pamamaraan?

May kaugnay na kuwento ang pangunahing tauhan--mula sa ibang kultura at ibang bansa; kung paano sila tumakas sa kahirapan, pang-aabuso, at panganib. Talagang lupain ng paraiso ang USA sa akda ngunit hindi naging madali sa mga tauhan ang asimilasyon dito. Mahirap mag-isa. Mahirap iwan ang mga bagay na malapit at mahal.

Kuwento ito ng pakikipag-ugnayan ng mga magkakaibang kultura sa kanilang bagong lupain. Kubling paksa nito ang tolerance at pakikipagkaibigan.

May kamahalan ang presy ng aklat. Babalikan ko ito para muling basahin. Sana'y makalikha ang mga Filipino ng ganitong akda para ilarawan sa biswal at naratibong pamamaraan ang pangingibang-bayan.

"Totoro" at ang mga Haiku Moments

Muli kong pinanuod ang isa sa paboritong pelikulang pambata, ang "Totoro." Hindi pa rin nawawala ang aking pagkagiliw rito; hindi katulad ng ibang pelikulang may bisa lamang sa unang panunuod. Mas nakikita ko ngayon ang ibang mga imahe na hindi ko nasumpungan sa mga naunang panunuod. Ito ang hamon sa panunuod ng mga pelikulang may subtitle: nagbabasa ka ng maraming elemento tulad ng dialogo, imahen, musika, atbp. (Kaya marahil marami ang nahihintakutan sa panunuod ng pelikulang binabasa.)

Sa pangatlong panunuod, minatyagan ko ang gamit ng mga kulay. Napakaaliwalas nito. Nagpapahiwatig ng magaan na pamumuhay sa lalawigan ng Japan.

Nabighani din ako sa mga tahimik na eksena. Malaki ang ambag nito sa aking pagsusulat ng mga kuwentong pambata. Naalala ko ang tawag dito ng kaibigang si Bernadette na "haiku moments." Maraming eksenang mala-haiku sa pelikula. Nabighani ako sa eksena ng malinis na sapa, ng poso, ng lawa-lawaan na may butete, ng patak ng ulan, ng mga munting lawa dulot ng ulan.

Naitampok din dito, sa pakubling pamamaraan, ang pagmamahal sa bayan. Walang duda, ang Japan ang isa sa mga bansang nirerspeto ko dahil sa pangangalaga nila sa kanilang kalikasan. Narito ang mahika ng pagtatanim at pagbibigay-buhay mula sa kamay ng mga batang tauhan. Narito ang sense of wonder tulad ng pagkakamangha sa lumang bahay, sa mga puno, sa umuusbong na supling, sa hangin, at maging sa alikabok.

Bakas ko rin ang pormulang pambata sa pelikula tulad ng pagkakagamit ng mitolohiya, pagkakatuklas, pagsuot sa lagusang mahiwaga, at ang ambisyon na makalipad.

Hindi rin mawawala ang kultura ng pagkabata tulad ng pagiging mahiyain, paglalaro, nag-uumapaw na lakas.

Napaka-ideyal na mundo ng pelikula. Ganitong buhay ang nais ko sa aking pagtanda--ang balikan ang aking pagkabata at ang mga hiwaga ng pagkabata.

(Tala sa larawan, kung ganito ang sasakyang susundo sa akin papunta sa ekuwelahan, gaganahan akong pumasok.)

Mga Huling Napanuod

Hindi ko na hihintayin ang 2008 para manood ng mga pelikulang nailista ko sa huling blog. Sa ngayon, nakaapat na pelikula na akong napanood sa pagitan ng pagpapagaling sa sarili matapos makakain ng madumi at paggawa ng mga aralin sa isang textbook sa malikhaing pagsulat.

1. "Psycho" ni Alfred Hitchcock--pioneering daw sa pyschological mystery; may mga elementong nanliligaw at mabibigla na lamang sa pagwawakas ng pelikula.
2. "Pan's Labyrinth" ni Guillermo del Toro --muli kong pinanuod kagabi; nawala na ang una kong pagkagiliw dito pero maituturing ko pa ring isa sa mga paborito sa paglalangkap ng pantasya at ng realidad. Gusto ko tuloy basahin ang aklat na naging impluwensiya niya sa pagsusulat--"The Science of Fairy Tales" na available sa library.
3. "Schindler's List" ni --muli kong pinanuod kagabi. Ganito yata ang nagagawa ng nagkakasakit--naghahanap ng lunas sa magagandang sining. Muli na naman akong pinalungkot ng karahasan at krimen sa nakaraang digmaang pandaigdig. Bakit kaya ang lalim ng galit at takot ng daigdig sa mga Hudyo? (Nagkaroon na rin ako ng sariling paliwanag sa batang babaeng nakapula sa daigdig ng itim at puti.)
4. "Taxi Driver" ni Martin Scorsese--sa unang mga eksena, na-turn off ako sa mga usok na lumilitaw sa mga imahe. Pagkaraan, nakapasok na ako sa mentalidad ng beterano sa digmaan na hindi makatlog at naghahanap ng mapaglilibangan at ikasasagip ng kaniyang lipunan. Magandang halimbawa ito ng isang tauhang binuwang ng sistemang panlipunan sa Amerika.

Wala ito sa listahan ng pinakamainam na pelikula pero pinanuod ko pa rin:

1. "Superbad" ni Greg Mottola--ganito ng pelikula kapag nagkakaroon ng kaunting laman ang walang kawawaan.
2. "I am Legend"--pinanuod ko lang dahil kay Will Smith at sa magandang trailer na nakikita ko. Walang bago. Parang isang bersiyon ito ng "28 Days Later". Magandang eksena rito ang tunggalian sa tauhan na mahala na mahal niya ang aso at nais niyang isalba ito sa pagiging infected ng mikrobyo.

1001 Films I Must See Before I Die

Walang magawa sa bookstore, binuklat ko ang aklat na "1001 Films You Must See Before You Die" ni Steven Jay Schneider. Napukas nito ang aking atensiyon dahil sa pamagat. Mahilig ako sa listahan; lalo pa sa listahang nagrerekomenda ng mainam na aklat, pelikula, at iba pang uri ng sining. Mahilig din akong magbigay ng suhestiyon sa sariling panonood ng pelikula. Ngayong 2007, ang dami kong napanood na pelikula at muling pinanood. Pero karamihan sa mga iyon ay hindi naman talaga nakapagbukas ng aking kamalayan o imahinasyon o pagkamalikhain. Pinanood ko lamang ito bilang pampalipas o pagpaslang sa oras.

Sa paparating na 2008, napagpasyahan kong panoorin ang mga pelikulang nakalista sa nasabing aklat. Ilan sa mga nakalista sa ibaba ay mayroon na akong kopya. Ang ilan ay muli kong papanoorin dahil bata pa ako nang napanood ko at hindi ko pa ganap na maintindihan.

(May kaisa-isang pelikulang Filipino sa listahang ito. Ikinararangal ko ito bilang Filipino. "Maynila Sa Mga Kuko ng Liwanag" ni Lino Brocka ang naturang pelikula. Nakapanlulumo, hindi pa available ang kopyang DVD nito. Nasaan na kaya ang orihinal na kopyang walang putol. Sa pagkakaalam ko, ang kopya nito na ipinalalabas tuwing Mahal na Araw ay dumaan na sa sensura. Kung may pagpapahalaga ang mga Filipino sa kaniyang sining, marapat na ipaglaban ang pangangalaga sa mga pelikula sa halip na maging torotot lamang sa pagsalubong ng Bagong Taon.)

Mga Dapat Panoorin Ngayong 2008

1. 39 Steps
2. Pather Panchali
3. Wild Strawberries
4. 400 Blows
5. La Dolce Vita--NAPANUOD NA!
6. Breakfast at Tiffany's
7. Viridiana
8. The Birds
9. 8 1/2
10. Psycho--NAPANUOD NA!
11. Butch Cassidy and the Sundance Kid
12. Dog Day Afternoon
13. Taxi Driver--NAPANUOD NA!
14. Starwars
15. Annie Hall
16. Manhattan
17. Hannah and her Sisters
18. Wings of Desire
19. Babbete's Feast
20. Women on the Verge of a Nervous Breakdown
21. Akira
22. Grave of the Fireflies
23. Drugstore Cowboy
24. Three Colors: Blue, White, Red
25. Breaking the Waves
26. Happy Together
27. Mononoke Hime
28. Taste of Cherry
29. Magnolia
30. All About My Mother
31. In the Mood for Love
32. Amores Perros
33. Crouching Tiger, Hidden Dragon
34. Traffic
35. Dancer in the Dark
36. Amelie
37. Spirited Away
38. No Man's Land
39. Moulin Rouge
40. Royal Tenenbaums
41. Talk to Her
42. Oldboy
43. Brokeback Mountain--NAPANUOD NA!
44. Being John Malcovich--NAPANUOD NA!
45. A Streetcar Named Desire
46. Forbidden Games/ Jeux Interdits
47. Umberto D.
48. M. Hulot's Holiday
49. The Seven Samuri
50. La Strada
51. Belle De Jour--NAPANUOD NA!
52. Rashomon
53. Schindler's List--NAPANUOD NA!
54. L' Atalante
55. Henry V
56. Double Indemnity
57. Seventh Seal
58. Jules et Jim
59. The Good, The Bad, The Ugly
60. Last Tango in Paris
61. Amarcord
62. Deer Hunter
63. Ordinary People
64. Au Revoir Le Enfants--NAPANUOD NA!
65. Edward Scissorhands
66. Monsoon Wedding
67. Lost in Translation


Dagdag na Muling Papanoorin
68. Secret of Roan Inish
69.. Pan's Labyrinth-NAPANUOD NA!
70. Totoro-NAPANUOD NA!